Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi. Hàng năm Việt Nam có hàng nghìn người qua đời vì căn bệnh quái ác này.
Thông tin Nghệ sĩ Ưu tú Hán Văn Tình qua đời trưa nay 4/9 do mắc bệnh ung thư phổi khiến không ít người bàng hoàng, thương xót. Được biết, NSƯT Hán Văn Tình phát hiện ra bệnh ung thư phổi từ đầu năm 2015 sau khi nhập viện trong tình trạng tràn dịch màng phổi.
Từ đó đến nay, gia đình NS Hán Văn Tình đã tìm đủ mọi cách chữa trị từ đông y tới tây y nhưng do bệnh đã ở giai đoạn cuối, di căn lên não và vào xương nên người nghệ sĩ tài ba đã không thể qua khỏi.
Sáng nay thông tin ca sĩ Minh Thuận đang nguy kịch, người đen thui cũng vì ung thư phổi khiến nhiều nghệ sĩ và người hâm mộ bàng hoàng xúc động vì một người rất tâm huyết với nghề. Làm việc hết mình trong từng ca khúc lại sắp ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ.
Một điều đáng lưu ý là NSƯT Hán Văn Tình và Ca sĩ Minh Thuận không hề hút thuốc lá cũng không nghiện rượu bia, tuy nhiên vẫn mắc căn bệnh mà nhiều người vẫn cho rằng hút thuốc lá là nguyên nhân chính.
BS Tạ Chi Phương – nguyên Trưởng khoa Ung bướu (Bệnh viện Phổi Trung ương), hiện đang công tác tại Bệnh viện Ung bướu Hưng Việt, người đã từng điều trị trực tiếp cho NSƯT Hán Văn Tình cho biết, ung thư phổi là loại ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất ở thế giới cũng như ở Việt Nam.
“Đa số bệnh nhân mắc bệnh ung thư phổi đều ít nhiều liên quan đến thuốc lá, đó có thể là hút thuốc chủ động, có thể là hút thuốc thụ động hoặc thậm chí có người bỏ hút thuốc lá hàng chục năm vẫn có thể mắc ung thư phổi… Chỉ có một số ít những người mắc ung thư phổi là không liên quan đến thuốc lá, trong đó có ô nhiễm khói xe, phóng xạ, các bệnh liên quan đến phổi…”, BS Phương chia sẻ.
Theo các nghiên cứu đã được công bố, ngoài thuốc lá thì một số nguyên nhân dưới đây cũng là tác nhân gây nên bệnh ung ung thư phổi. Theo đó, có khoảng 10-15% số trường hợp ung thư phổi rơi vào những người không hút thuốc. Khoảng 20% số phụ nữ mắc ung thư phổi là những người không bao giờ hút thuốc.
Trong đó, việc tiếp xúc với khí radon trong nhà là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi ở những người không bao giờ hút thuốc. Ước tính 21.000 người chết mỗi năm tại Mỹ do bệnh ung thư phổi liên quan đến khí radon.
Ngoài ra có thể kể đến nguyên nhân phơi nhiễm nghề nghiệp, đó là tiếp xúc với các chất hóa học và các chất khác tại nơi làm việc có thể chiếm 13- 29% số trường hợp mắc ung thư phổi.
Đặc biệt là việc tiếp xúc với amiăng tại nơi làm việc hoặc khi sửa chữa nhà làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi và u trung biểu mô. Cuối cùng là các yếu tố như: di truyền, ô nhiễm không khí, khói than trong nhà để sưởi ấm và nấu ăn, tiếp xúc với khói dầu thải.
Những dấu hiệu sớm phát hiện ung thư phổi
Bệnh nhân cần được khám lâm sàng một cách tỉ mỉ, đối với các bệnh nhân đã biết rõ hoặc nghi ngờ ung thư phổi vì những biểu hiện đa dạng của diễn tiến tại chỗ – tại vùng và di căn xa.
Ung thư trong nhu mô phổi không gây đau đớn thế nên thường khi bệnh diễn tiến xa mới có các triệu chứng xuất hiện. Các triệu chứng xuất hiện vào lúc chẩn đoán ung thư phổi tùy thuộc vào vị trí và kích thước của khối bướu, của bất kỳ ổ di căn nào cũng như mức độ xâm lấn đến các cơ quan, sự xuất hiện ngẫu nhiên của dấu hiệu tiền ung thư.
Các triệu chứng thường gặp là ho, chiếm khoảng 70% các trường hợp, khó thở, ho ra máu, viêm phổi tái diễn, đau ngực. Có thể kèm triệu chứng khan tiếng, do khối bướu xâm lấn trực tiếp hay do các hạch bạch huyết ở trung thất bị di căn và làm liệt dây thanh âm.
Khi bướu ở tại đỉnh phổi, hiện tượng xâm lấn thành ngực và mạng thần kinh cánh tay gây đau cánh tay và đau vai kèm dị cảm da. Nhóm triệu chứng này được gọi là hội chứng Pancoast. Khi ung thư ở đỉnh phổi đã gieo rắc và xâm lấn hệ thần kinh giao cảm, hội chứng Horner xuất hiện với triệu chứng sụp mi cùng bên tổn thương (sa mí mắt), đồng tử co lại, lõm mắt (mắt thụt vào trong hốc mắt) và không bài tiết mồ hôi ở phía mặt cùng bên tổn thương.
Sụt cân là một dấu hiệu thường thấy, nhưng nó thường kết hợp với các triệu chứng khác, cho nên nó không phải là triệu chứng đặc hiệu riêng cho ung thư phổi.
Những dấu hiệu tiền ung thư: những dấu hiệu tiền ung thư rõ rệt gặp ở khoảng 10% bệnh nhân ung thư phổi. Tổng trạng bệnh nhân suy giảm do yếu tố hoại tử bướu. Bệnh lý xương khớp phì đại do phổi có lẽ do thiếu oxy mạn tính, biểu hiện bởi hiện tượng ngón tay dùi trống. Ngón tay dùi trống gồm sự gia tăng kích thước cả bề ngang các móng của ngón tay lẫn bề mặt lồi của ngón tay nhìn nghiêng. Các hội chứng khác gồm có rối loạn đông máu, các biểu hiện của da, thần kinh, nội tiết, thận và hệ cơ.
Ba loại xét nghiệm được đề cập nhiều nhất là cho việc tầm soát là chụp Xquang phổi, xét nghiệm tìm tế bào ung thư từ chất đàm, chụp cắt lớp điện toán ngực (CT Scan)
Tuy nhiên việc tầm soát cũng chỉ nhắm vào các đối tượng có nguy cơ cao. Theo các hướng dẫn từ Hiệp hội ung thư Mỹ khuyến cáo nên CT Scan hàng năm cho các đối tượng như tuổi 55-74 tuổi, hút thuốc trên 30 gói thuốc/năm hoặc đang hút thuốc hay đã ngưng hút thuốc trong vòng 15 năm trở lại.
Bên cạnh những thuận lợi từ việc tầm soát và phát hiện sớm ung thư phổi như khả năng trị khỏi, giảm nguy cơ tử vong nhưng cũng có những bất lợi như:
+ Các nghiên cứu cho thấy những tổn thương bất thường khi phát hiện được cần phải có những bước để đánh giá tiếp theo, như các thầy thuốc sẽ dùng kim nhỏ chọc hút vào khối bướu hay đôi khi phải mổ để có được chẩn đoán chính xác, điều đó có thể gây ra tai biến không mong muốn trong khi phần lớn các bướu lại là lành tính.
+ Chụp Xquang làm tăng nguy cơ phơi nhiễm chất phóng xạ dẫn đến ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, cuối cùng khi kéo dài thời gian theo dõi các tổn thương ở phổi sẽ gây nên tâm trạng lo lắng cho người bệnh.
Phòng ngừa ung thư phổi
Bỏ thuốc lá:
Độ tuổi bắt đầu hút thuốc, thời gian hút thuốc, số lượng điếu thuốc hút mỗi ngày, chủng loại thuốc lá… đều có mối liên quan chặt chẽ đến ung thư phổi. Hút thuốc lá là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến ung thư, bỏ thuốc lá có thể giảm rõ rệt tỷ lệ mắc ung thư phổi.
Tỷ lệ mắc ung thư phổi của người hút thuốc lá so với những người không hút cao hơn gấp 10 lần. Do đó việc cần nhấn mạnh đầu tiên để phòng tránh ung thư phổi là bỏ thuốc lá và cũng tránh xa những làn khói thuốc xung quanh.
Tập thể dục thường xuyên:
Các vận động thể lực kể cả các hoạt động đơn giản như làm vườn 2 lần 1 tuần có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc ung thư phổi.
Chế độ ăn giàu rau xanh và hoa quả:
Phòng tránh ung thư phổi nên bổ sung nhiều rau xanh, hoa quả tươi. Hãy ăn các loại rau đa dạng, nhiều màu sắc khác nhau như súp lơ, rau chân vịt, hành, táo, cà chua, cam… Những thực phẩm này không chỉ có thể phòng bệnh hiệu quả mà còn rất tốt cho những bệnh mạn tính như cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch vành…
Tránh tiếp xúc với phóng xạ và kim loại nặng:
Đối với những công nhân làm việc trong môi trường rò rỉ hóa chất cũng phải áp dụng những biện pháp bảo hộ hiệu quả, tránh hoặc giảm tối thiểu việc tiếp xúc với những yếu tố độc hại gây ung thư.
