Nhật Bản đã xây dựng một nền giáo dục tiến bộ như thế nào mà khiến cả thế giới phải “ghen tị” nhưng không kìm được lòng ngưỡng mộ?
Không ít người đã từng thắc mắc rằng: “Vì sao một đất nước Nhật Bản kiệt quệ sau Chiến tranh thế giới II và bị thiên tai đe dọa thường xuyên lại có thể ‘hóa rồng’ và trở thành biểu tượng của sự phát triển thần kì châu Á?”. Một trong những lí do cho câu hỏi muôn thuở đó chính là nền giáo dục tiên tiến mà bất kì nước nào cũng khó lòng bì kịp.
1. Năm học khai giảng vào mùa hoa anh đào
Trong khi đa số các trường trên thế giới bắt đầu năm học vào tháng 9 hoặc tháng 10 thì học sinh Nhật Bản lại đến trường vào tháng 4, trùng với thời điểm hoa anh đào nở rộ trên khắp đất nước. Khung cảnh ngàn hoa đua nở rực rỡ như mở ra một bước khởi đầu đầy màu sắc đồng thời tạo cảm giác thăng hoa và khơi nguồn cảm hứng cho học sinh Nhật Bản.
2. Học làm người trước khi học kiến thức
Cũng như người Việt, Nhật Bản hướng cho học sinh “tiên học lễ hậu học văn”, tuy nhiên, khác biệt lớn nhất của hai nước chính là các học sinh Nhật cho đến khi lên lớp 4 sẽ không phải làm một bài thi hay tham gia một cuộc sát hạch nào. Trên thực tế, các em chỉ làm những bài kiểm tra nho nhỏ mà thôi. Người Nhật tin rằng những cuộc thi quá khắt khe sẽ khiến các em bị áp lực và tạo ra môi trường ganh đua thiếu lành mạnh trong khi ở tuổi đó, đào tạo về nhân cách mới là cốt yếu.
Với suy nghĩ tiến bộ, họ cho rằng ba năm đầu cấp 1 là thời điểm tốt nhất để trẻ nhỏ rèn luyện nhân cách, xây dựng đạo đức và phát triển con người theo hướng toàn diện. Trẻ em được dạy cách tôn trọng người khác, yêu thương động vật và sống chan hòa với thiên nhiên. Bên cạnh đó, nhà trường còn dạy cho các em cách sống bao dung, cảm thông và biết chia sẻ.
3. Bữa trưa vui vẻ với thực đơn tiêu chuẩn
Đa số các trường học Nhật Bản đều nỗ lực cung cấp cho học sinh một bữa ăn trưa đảm bảo dinh dưỡng. Tại các trường công, bữa ăn này luôn được các đầu bếp và chuyên gia dinh dưỡng nghiêm túc chế biến theo đúng quy chuẩn. Ngoài ra, học sinh sẽ có cơ hội ăn cùng nhau và với giáo viên. Chính điều này tạo ra sự gắn kết giữa các học sinh trong lớp đồng thời xây dựng mối quan hệ thân thiết, gần gũi với giáo viên.
4. Tự dọn dẹp vệ sinh trường lớp
Nhà trường Nhật Bản giáo dục tinh thần tự giác và trách nhiệm cho học sinh ngay từ những việc đơn giản nhất. Có thể dễ dàng để nhận ra rằng trường học của người Nhật không hề có bóng dáng của các cô lao công, tất cả các công việc quét dọn vệ sinh lớp học, sân trường hay thậm chí trong toilet đều do học sinh phụ trách. Mỗi lớp học được chia thành các nhóm nhỏ và từng nhóm sẽ luân phiên trực nhật trong năm.
Việc phải tự mình dọn vệ sinh giúp các em học được cách làm việc nhóm hiệu quả và phân chia công việc hợp lí.
5. Học thư pháp, thi ca và các môn nghệ thuật khác
Để duy trì và thể hiện sự tôn trọng truyền thống văn hóa lâu đời của đất nước, học sinh Nhật được dạy viết thư pháp và làm thơ Haiku từ khi còn rất nhỏ. Bên cạnh đó, các trường trung học ở đây cho mở rất nhiều câu lạc bộ nghệ thuật, điển hình như cắm hoa, trà đạo, hội họa,.. để giúp học sinh đánh thức những tiềm năng của bản thân. Chúng không bị đóng khung bởi các kiến thức phổ thông mà có thể phát triển và theo đuổi đam mê của mình, từ đó xây dựng định hướng cho tương lai.
6. Mặc đồng phục đến trường
Ngoại trừ một vài trường có đồng phục riêng thì mẫu đồng phục học sinh truyền thống phổ biến của Nhật là áo kiểu quân đội cho nam và đồng phục thủy thủ cho nữ. Hầu như tất cả học sinh Nhật Bản phải mặc đồng phục tới trường. Ý nghĩa của bộ đồng phục không đơn giản chỉ tạo ra tính nghiêm túc trong việc học hành mà còn xóa bỏ rào cản xã hội và nâng cao tính cộng đồng cho học sinh.
7. Lớp học ngoài giờ phổ biến
Từ khi lên bậc trung học, ngoài những giờ lên lớp, học sinh Nhật còn tham gia nhiều buổi học thêm vào ban đêm để chuẩn bị cho cuộc sát hạch khắt khe vào trường cấp 3 hạng ưu. Người Nhật tin rằng việc học thêm giờ như vậy rèn cho học sinh sự cần cù chăm chỉ, vốn là đức tính đặc trưng của người dân xứ sở hoa anh đào. Chính vì thế, việc học sinh Nhật Bản trở về nhà vào tối muộn sau các lớp học thêm là điều hoàn toàn bình thường.
8. Tỉ lệ học sinh đến lớp đạt 99,99%
Nếu thế giới tổ chức cuộc thi học sinh nước nào đi học chăm chỉ nhất có lẽ Nhật Bản sẽ xuất sắc đoạt danh hiệu quán quân. Theo thống kê, tỉ lệ học sinh đến lớp ở đất nước mặt trời mọc đạt 99,99%, một con số cực kì ấn tượng mà bất kì nền giáo dục nào cũng mơ ước. Trong khi cúp vài ba buổi học là “văn hóa trường lớp” của một số quốc gia thì có khoảng 91% học sinh đất nước này cho biết họ chưa bao giờ bỏ qua những điều giáo viên giảng trên lớp.
9. Tham dự kì thi quyết định tương lai
Tương tự với kì thi đại học của Việt Nam, từ cuối năm trung học phổ thông, học sinh Nhật Bản phải ráo riết chạy đua với thời gian để ôn luyện. Đây là kì thi vô cùng quan trọng, quyết định tương lai của các em, do đó nhà trường luôn tổ chức tư vấn cho học sinh chọn ngành thật kĩ trước khi chính thức nộp đơn. Ngoài ra, tỉ lệ chọi ở Nhật rất cao khi chỉ có 76% học sinh tốt nghiệp trung học tiếp tục học lên bậc đại học. Chính vì vậy, các em đa số chịu áp lực khá lớn trước kì thi đại học tại đất nước này.
10. “Bung lụa” trong những năm tháng đại học
Sau khi đã trở thành “cá chép vượt vũ môn” để bước vào cánh cửa đại học, sinh viên Nhật Bản thường dành chút thời gian để nghỉ ngơi và “bung lụa” cho thỏa những tháng ngày “dùi mài kinh sử”. Tại Nhật, đại học được ví như khoảng thời gian tuyệt vời nhất trong cuộc đời sinh viên. Họ bắt đầu sống tự lập, tự do trải nghiệm và thực tập ở nhiều môi trường khác nhau trước khi chính thức bước vào guồng quay hối hả của công việc và cuộc sống.
